STUDI VICHIANI 
ISO 
Attendat et videat non ideo tantum istam voluntatem divino 
muneri tribuendam, quia ex lìbero arbitrio est, quod nobis na¬ 
turaliter concreatum est; verum etiam quod visorum suasionibus 
agit Deus ut velimus et ut credamus: sive extrinsecus per Evan¬ 
gélicas exhortationes, ubi et mandata legis aliquid agunt, si ad 
hoc admonent hominem infirmitatis suae, ut ad gratiam iusti- 
ficantem credendo confugiat; sive intrinsecus, ubi nemo habet 
in potestate quid ei veniat in mentem; sed consentire 
vel dissentire propriae voluntatis est. His 
ergo modis quando Deus agit cum anima rationali, ut ei credat; 
neque enim credere potest quolibet libero arbitrio, si nulla sit 
suasio vel vocatio, cui credat; profecto et ipsum bonum velle 
Deus operatur in homine, et in omnibus misericordia eius prae¬ 
venit nos : consentire vocationi Dei, vel ab 
ea dissentire, sicut dixi, propriae volun¬ 
tatis est1. 
Anche il Concilio di Trento1 3 4, ispirandosi a questa 
dottrina di Agostino, sentenziò hominem praevenienti 
gratiae posse dissentiri. Basta perciò questa grazia a 
salvar l’uomo, nel senso che non gli occorre altro, se egli 
vuole salvarsi. Ma egli deve volere. La grazia risana la 
volontà (e si dice perciò medicinale). Ma aH’uomo già di 
sana volontà Agostino 3 afferma Deum permisisse atque 
dimisisse facere quod vellet, e però gratiam in eius arbitrio 
reliquisse. E qui c’ è un punto, che dovè fermare l'at¬ 
tenzione del Vico 4; 
Insignis est in hanc sententiam planeque divinus locus ille, 
quo S. Augustinus Petilianum Donatistarum episcopum sic af¬ 
fatur : « Si tibi proponam quaestionem, quomodo Deus Pater 
attrahat ad filium homines, quos in libero dimisit 
arbitrio, fortasse eam difficile soluturus es. Quomodo 
enim attrahit, si dimittit ut quis quod v o - 
1 Lib. Ili, disp. III, cap. 1. 
3 Sess. 6, can. 4. 
3 De corrept. et gratia, c. 12. 
4 Cap. cit.