Jezykowo-historyczna i jezykowo-polityczna argumentacja w dyskusji o
Alzacji-Lotaryngii miedzy 1870 a 1918 r.“. Przedstawienie argumentöw, ktöre
byly przytaczane po obu stronach, pokazalo wyraznie, jak mocno wlasnie
jezykowe uzasadnienia mogly byc instrumentalizowane przez polityke i jak w
czesci bez zastrzezeri nauka oddawala sie na uslugi propagandy. To, jaki slad
ten uklad jezyköw zostawil w niemiecko- i francuskojezycznej literaturze az do
naszych czasöw - zaprezentowal w swoim wyst^pieniu Cuius regio, eius
lingua.’ Literackie odzwierciedlenie polityki jezykowej na niemiecko-francus-
kim obszarze granicznym od 1871 r.“ Günter Scholdt (Saarbrücken). Polityka
jezykowa byla kazdorazowo postrzegana zgodnie z (jezykowo-) politycznym
umiejscowieniem, wzglednie - jezykow^ i narodow^ przynaleznosci^ pisz^cego
i wedlug tego chwalona, niedostrzegana lub odczuwana jako ucisk. Przez dlugi
czas tylko mniejszosc uwazala, ze jezyk i przynaleznosc panstwowa nie musz^
isc w parze. Jeszcze mniejsza - az do najnowszych czasöw - byla liczba tych,
ktörzy umieli dostrzec pozytywne aspekty s^isiadowania jezyka niemieckiego i
francuskiego.
Ze wzgledu na to, ze na warszawskiej konferencji w 1993 r. kwestie zwi^izane z
jezykami stowianskimi odegraly wazngi role, takze na tym sympozjum
niektörzy referenci zajmowali sie t$ problematyk^. Przegl^id „Polityki jezyko-
wej na obszarach pogranicznych Slowiariszczyzny“ przedstawil Roland Marti
(Saarbrücken). Rozröznil on w szczegölnosci dwie formy polityki jezykowej:
zewnetrzn«i wobec jezyköw nieslowianskich i wewn^trzn^ wobec slowianskich.
Uwage zwraca zwlaszcza wewnetrzna polityka jezykowa. Z jednej strony -
prowadzila ona do stworzenia nowego jezyka literackiego dla obszaröw, na
ktörych wczesniej uzywane byly inne slowiariskie jezyki literackie. Z drugiej
strony - na obszarach slowianskich pröbowano jednoczyc istniej^ce jezyki
literackie - najbardziej znanym przykladem jest tu jezyk serbskochorwacki. W
dwu dalszych referatach naswietlona zostala sytuacja miedzy jezykiem
niemieckim i polskim - w jednym wyst^pieniu w Niemczech i w jednym - w
Polsce. Alicja Nagörko (Warszawa) badala „Polaköw w Niemczech w swietle
jezyka“. Jako punkt wyjscia sluzyla jej przy tym sytuacja jezykowa polskiej
emigracji zarobkowej w Zaglebiu Ruhry - przed przelomem stuleci i po nim.
Emigracja ta pozostawila widoczne do dzis slady w jezyku Zaglebia Ruhry.
Referentka poröwnywala j^ z sytuacja emigracji „solidamosciowej“ oraz
sytuacja wysiedlencöw z Polski. Daly sie przy tym zauwazyc znacz^ice röznice,
glöwnie ze wzgledu na wieksz^i gotowosc do asymilacji, jak<i wykazuje nowa
emigracja. Referat Marka Laziriskiego (Warszawa) „Polityka jezykowa wobec
niemieckiej mniejszosci w Polsce“ dotyczyl tematu bardzo drazliwego politycz-
nie. Referent opisal sytuacje przed 1989 r. oraz zmiany, ktöre dokonaly sie od
tego czasu. Zwröcil uwage na napiete z przyczyn historycznych stosunki
miedzy niemiecko mniejszosci?i, a ludnosci^ polsk^i, wspomnial jednak takze o
pozytywnych tendencjach rozwojowych, zwlaszcza jesli chodzi o sytuacje
jezyka niemieckiego w szkole.
33