Jezykowo-historyczna i jezykowo-polityczna argumentacja w dyskusji o 
Alzacji-Lotaryngii miedzy 1870 a 1918 r.“. Przedstawienie argumentöw, ktöre 
byly przytaczane po obu stronach, pokazalo wyraznie, jak mocno wlasnie 
jezykowe uzasadnienia mogly byc instrumentalizowane przez polityke i jak w 
czesci bez zastrzezeri nauka oddawala sie na uslugi propagandy. To, jaki slad 
ten uklad jezyköw zostawil w niemiecko- i francuskojezycznej literaturze az do 
naszych czasöw - zaprezentowal w swoim wyst^pieniu Cuius regio, eius 
lingua.’ Literackie odzwierciedlenie polityki jezykowej na niemiecko-francus- 
kim obszarze granicznym od 1871 r.“ Günter Scholdt (Saarbrücken). Polityka 
jezykowa byla kazdorazowo postrzegana zgodnie z (jezykowo-) politycznym 
umiejscowieniem, wzglednie - jezykow^ i narodow^ przynaleznosci^ pisz^cego 
i wedlug tego chwalona, niedostrzegana lub odczuwana jako ucisk. Przez dlugi 
czas tylko mniejszosc uwazala, ze jezyk i przynaleznosc panstwowa nie musz^ 
isc w parze. Jeszcze mniejsza - az do najnowszych czasöw - byla liczba tych, 
ktörzy umieli dostrzec pozytywne aspekty s^isiadowania jezyka niemieckiego i 
francuskiego. 
Ze wzgledu na to, ze na warszawskiej konferencji w 1993 r. kwestie zwi^izane z 
jezykami stowianskimi odegraly wazngi role, takze na tym sympozjum 
niektörzy referenci zajmowali sie t$ problematyk^. Przegl^id „Polityki jezyko- 
wej na obszarach pogranicznych Slowiariszczyzny“ przedstawil Roland Marti 
(Saarbrücken). Rozröznil on w szczegölnosci dwie formy polityki jezykowej: 
zewnetrzn«i wobec jezyköw nieslowianskich i wewn^trzn^ wobec slowianskich. 
Uwage zwraca zwlaszcza wewnetrzna polityka jezykowa. Z jednej strony - 
prowadzila ona do stworzenia nowego jezyka literackiego dla obszaröw, na 
ktörych wczesniej uzywane byly inne slowiariskie jezyki literackie. Z drugiej 
strony - na obszarach slowianskich pröbowano jednoczyc istniej^ce jezyki 
literackie - najbardziej znanym przykladem jest tu jezyk serbskochorwacki. W 
dwu dalszych referatach naswietlona zostala sytuacja miedzy jezykiem 
niemieckim i polskim - w jednym wyst^pieniu w Niemczech i w jednym - w 
Polsce. Alicja Nagörko (Warszawa) badala „Polaköw w Niemczech w swietle 
jezyka“. Jako punkt wyjscia sluzyla jej przy tym sytuacja jezykowa polskiej 
emigracji zarobkowej w Zaglebiu Ruhry - przed przelomem stuleci i po nim. 
Emigracja ta pozostawila widoczne do dzis slady w jezyku Zaglebia Ruhry. 
Referentka poröwnywala j^ z sytuacja emigracji „solidamosciowej“ oraz 
sytuacja wysiedlencöw z Polski. Daly sie przy tym zauwazyc znacz^ice röznice, 
glöwnie ze wzgledu na wieksz^i gotowosc do asymilacji, jak<i wykazuje nowa 
emigracja. Referat Marka Laziriskiego (Warszawa) „Polityka jezykowa wobec 
niemieckiej mniejszosci w Polsce“ dotyczyl tematu bardzo drazliwego politycz- 
nie. Referent opisal sytuacje przed 1989 r. oraz zmiany, ktöre dokonaly sie od 
tego czasu. Zwröcil uwage na napiete z przyczyn historycznych stosunki 
miedzy niemiecko mniejszosci?i, a ludnosci^ polsk^i, wspomnial jednak takze o 
pozytywnych tendencjach rozwojowych, zwlaszcza jesli chodzi o sytuacje 
jezyka niemieckiego w szkole. 
33