30 
STUDI VICHI ANI 
e della divina, e attingere il primo bisogno dell’imma¬ 
nenza del divino nella natura e nella storia. Una pagina 
della Theologia Platonica (IV, I) del Ficino dovette fer¬ 
mare certamente la sua attenzione, poiché un’eco ne ri¬ 
suona, molti anni dopo, nelle teorie fondamentali del De 
antiquissima e della stessa Scienza Nuova; e merita esser 
riletta. 
Proinde si ars humana nihil est aliud quam naturae imitatio 
quaedam, atque haec ars per certas operum rationes fabricat 
opera, similiter efficit ipsa natura, et tanto vivaciore sapien- 
tioreque arte, quanto efhcit efficacius et efficit pulchriora. Ac 
si ars vivas rationes habet, quae opera facit non viventia, neque 
principales formas inducit, neque integras, quanto magis pu¬ 
tandum est vivas naturae rationes inesse, quae viventia generat, 
formasque principales producit et integras ! Quid est ars humana? 
Natura quaedam materiam tractans exstrinsecus [cfr. il vasellaio 
del Vico]. Quid natura ? Ars intrinsecus materiam temperans, ac 
si faber lignarius esset in ligno. Quod si ars humana, quamvis 
sit extra materiam, tamen usque adeo congruit et propinquat 
operi faciundo, ut certa opera certis consummet ideis, quanto 
magis ars id naturalis implebit, quae non ita materiae superficiem 
per manus aliave instrumenta exteriora tangit, ut geometrae 
anima pulverem, quando figuras describit in terra, sed perinde 
ut geometrica mens materiam intrinsecus phantasticam fa¬ 
bricat. Sicut enim geometrae mens, dum figurarum rationes 
secum ipsa volutat, format imaginibus figurarum intrinsecus phan¬ 
tasiam, perque hanc spiritum quoque phantasticum absque labore 
aliquo vel consilio, ita in naturali arte divina quaedam sapientia 
per rationes intellectuales vim ipsam vivificam et motricem ipsi 
coniunctam naturalibus seminibus imbuit, perque hanc mate¬ 
riam quoque facillime format intrinsecus. Quid artificium ? mens 
artificis in materia separata. Quid naturae opus ? naturae mens 
in coniuncta materia. Tanto igitur huius operis ordo similior 
est ordini qui in arte est naturali, quam ordo artificii hominis 
arti; quanto et materia propinquior est naturae quam homini, 
et natura magis quam homo materiae dominatur. Ergo dubitabis 
certorum operum certas in natura ponere rationes ? Imo vero 
sicut ars humana quia superficiem tangit materiae, et per contin¬ 
gentes fabricat rationes, formas similiter solum efficit contingentes,